۹۹+۱ ویژگیِ فردِ سالم از دیدگاه روان‌شناسی (بخش اول)

برخلاف مدل پزشکی که مردم یا سالم‌ند یا بیمار، در روانشناسی مردم سه دسته‌اند : بیمار، نورمال، سالم

فرد نورمال با نظام ارزشی و اخلاقی جامعه خود را وفق داده و ارائه کننده‌ی آن نیز هست. در نتیجه اگر فرهنگ کشوری بیمار و گرفتار باشد افراد نومال هم بیمار و گرفتارند ولی در جامعه بیمار به حساب نمی‌آیند.فرد سالم خوشبخت است و از سلامت فیزیکی-روانی برخوردار است و در مسیر تکمیل و تکامل خود و دیگران قدم برمی‌دارد. افراد سالم دنیا شبیه هم‌اند و فقط جنبه‌هایی از فرهنگ  و جامعه‌ی خود را که با ویژگی‌های فرد سالم هماهنگ است را بیشتر از دیگران داشته و پرورانده. افراد دچار بیماری روانی، عصبی یا اختلال شخصیت در جوامع مختلف شبیه هم‌اند. آنچه که افراد جوامع مختلف را از هم تمیز داده، افراد نورمال آن جوامع است که ۷۰-۸۰ درصد هر جامعه را تشکیل می‌دهند.

ویژگی‌های فرد سالم:

یک – فلسفه و جهان‌بینی او جنبه‌های واقعی و علمی را در نظر داشته و متکی به اصول اخلاقی انسانی و روحانی است.

تقدس انسانی را به صرف انسان بودن می‌پذیرد. خود و دیگران را خوب و درحال رشد و تکامل می‌بیند و راه را برای خود و دیگران هموار می‌کند. نظام باورهای او در چهارچوب همین فلسفه و جهان‌بینی است. در حالی که حقیقت همیشه زیبا نیست و زیبایی همیشه حقیقت نیست اما نقطه‌ی برخود این دو از آن اوست.

دو – آرمان‌خواه است. حرکت او به سمت ایده‌آل‌هایی است که مبتنی بر اصول اخلاقی و ارزشی است که به صورت مجموعه‌ای درآمده و با باورها  و اعتقادات درآمیخته و در آن هیچ عنصر بد و منفی وغلط و نامناسبی نیست.

او حاضر به اعلام و حتی اثبات مجموعه باورها و اعتقادات خود است و همیشه آماده‌ی هرگونه نقد و انتقاد است و همیشه در را برای گفتگوی صمیمانه و صادقانه پیرامون اجزای باورها و اعتقاداتش باز می‌گذارد و آماده و راغب برای تجدیدنظر در باورهایش است زیرا باور دارد که هر باوری در گذر زمان باید رشد و تکامل و دگرگونی خود را داشته باشد. فرد آرمان‌خواه کسی است که: مجموعه‌ی جهان‌بینی و فلسفه و نظام اعتقادات و باورهای او، همه و همه درست است، آنچه قابل اثبات است اثبات می‌شود و آنچه به عنوان اساس و پایه‌های علمی است در حد آنچه آخرین علم زمانه‌ی اوست آگاه است و هماره آماده‌ی تجدیدنظر اساسی و اصولی در همه‌ی اجزای آن است. او درست در مقابل فرد ایدئولوگ و باورمند به ایدئولوژی قرار دارد.

فرد ایدئولوگ به مجموعه‌ای اعتقادات باور دارد که آنرا با همه‌ی خوب و بد پذیرفته است. او برای سهولت و راحتی یک سیستم و مجموعه‌ای را پذیرفته و در گفتگویی صادقانه اقرار به اجزای بد، غلط، نامناسب و حتی مضر ایدئولوژی خود می‌کند ولی با توجیه و توضیح مطلب، به جای اثبات درست وغلطی آن به بهانه‌ی این که دیروز درست بوده امروز هم درست می‌داند(از قبیل  اینکه فلان قانون ظالمانه است ولی در هزارسال پیش با توجه به شرایط زمانی و مکانی درست بود). ایدئولوگ این مجموعه را بدون پذیرفتن هیچ‌گونه نقد و انتقاد برگزیده و نه تنها به دیگران، بلکه خودش نیز فرصت و اجازه‌ی تفکری نقادانه نمی‌دهد.

مثال: اگر به من  و شما مرغی بدهند و بگویند آن‌را برای غذای امشب آماده کنید، فرد ایدئولوگ تمامی اجزای آنرا بدون ارزیابی، درسته مصرف کرده در حالی که فرد آرمان‌خواه تفکیکی قائل شده  و آنچه برای سلامت انسان و علم زمانه و حتی با چشایی او سازگاری ندارد دور انداخته و بخشی را مورد مصرف قرار داده که همه‌ی اجزای آن خوب است.

فرد سالم فردی ایدئولوگ نیست. نمونه‌های ایدئولوژی در مذاهب و سیستم‌های سیاسی-اقتصادی مانند مارکسیسم و یا کمونیسم است و فرد ایدئولوگ تمامی اجزای این مجموعه را با بدی و خوبی‌ش پذیرفته و حتی تا پای کشتن و یا کشته‌شدن نیز پیش می‌رود.

——————————————————

پ.ن: این مجموعه خلاصه‌ای از سخرانی دکتر فرهنگ هلاکویی پیرامون شخصیت سالم است.